Türkiye’deki eşek sayısı 18 yılda 294 bin azaldı: Kırsal yaşam ve tarımsal üretimdeki dönüşümün çarpıcı yansıması
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, ülkedeki eşek nüfusu son 18 yılda ciddi bir düşüş yaşadı. 2002 yılında 414 bin olan eşek sayısı, 2020 yılı itibarıyla 120 bine kadar gerileyerek 294 binlik bir azalma gösterdi. Bu dramatik düşüş, kırsal ve tarımsal alanlardaki sosyoekonomik dönüşümün ve teknolojik değişimin en somut göstergelerinden biri olarak değerlendiriliyor.
Eşekler, uzun yıllar boyunca özellikle dağlık ve engebeli köylerde ulaşım, yük taşıma ve küçük ölçekli tarımsal faaliyetlerde vazgeçilmez bir rol oynamıştı. Ancak son yıllarda kırsal nüfusun büyük kentlere göç etmesi, tarımda makineleşmenin yaygınlaşması ve köy yaşamının giderek terk edilmesi, bu hayvanların işlevini büyük ölçüde ortadan kaldırdı.
TÜİK verileri daha geniş bir zaman diliminde incelendiğinde bu gerilemenin daha çarpıcı boyutlara ulaştığı görülüyor. 1991 yılında Türkiye genelinde 943 bin 751 eşek bulunurken, 2023 yılına gelindiğinde bu sayı 74 bin 704’e kadar düştü. Bu da son 32 yılda eşek nüfusunun yaklaşık yüzde 92 oranında azaldığı anlamına geliyor.
Uzmanlar uyarıyor: “Bu sadece bir hayvan sayısının azalması değil”
Ziraat Mühendisleri Odası temsilcileri ve kırsal kalkınma uzmanları, eşek sayısındaki bu sert düşüşün sadece bir türün popülasyonundaki azalmayı değil, aynı zamanda kırsal üretim biçimlerinin ve geleneksel yaşam tarzlarının da hızla kaybolduğunu gösterdiğini vurguluyor. Eşeklerin yaygın olarak kullanıldığı alanların başında küçük aile işletmeleri geliyor. Bu işletmelerin giderek işlevsiz hale gelmesi, kırsal ekonominin zayıfladığını ve tarımsal üretimde merkezileşmenin arttığını da ortaya koyuyor.
Ayrıca bazı bölgelerde eşeklerin yok olması, biyolojik çeşitlilik ve geleneksel kültür açısından da kayıplar anlamına geliyor. Bazı yerel türlerin nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya kalırken, hayvancılık ve küçük çaplı tarımda sürdürülebilirlik açısından da riskler artıyor.
Geleceğe dair belirsizlik sürüyor
Kırsal kalkınma politikalarının yetersizliği, genç nüfusun tarımdan uzaklaşması ve geleneksel üretim tekniklerinin hızla terk edilmesiyle, eşeklerin Türkiye’deki geleceği de belirsizliğini koruyor. Hayvan sayısındaki bu düşüş, aslında tarımsal üretimdeki küçük ölçekli yapının çözülmesini, kırsal alanların boşalmasını ve köy kültürünün erozyona uğramasını da temsil ediyor.
Yetkililerin bu konuda ne tür önlemler alacağı ve geleneksel hayvancılık faaliyetlerinin nasıl korunabileceği ise, önümüzdeki yıllarda kırsal alanların kaderini belirleyecek temel başlıklardan biri olmaya devam edecek.